Ürün Karbon Ayak İzi, ürünlerin hammaddeden geri dönüşüme kadar olan ömrü boyunca toplam karbon miktarının hesaplanmasına denir. Ürün karbon ayak izi, ürünlerin çevresel etkilerini değerlendirmek ve daha sağlıklı bir çevreye zemin hazırlamak açısından dikkat çeken bir konudur. Son yıllarda pek çok üretici ve tüketici açısından ele alınan ürün karbon ayak izi, markalar açısından geri dönüşüme ve çevrenin geleceğini korumaya yönelik bir sorumluluk olarak da kabul edilmektedir. Bu rehberde ürün karbon ayak izi nedir? ürün karbon ayak izi doğrulama nasıl yapılır? Ürün karbon ayak izi hesaplama nasıl gerçekleşir? gibi pek çok soru işaretine cevap bulabileceksiniz.
Ürün Karbon Ayak İzi Nedir?Ürün Karbon Ayak İzi (Product Carbon Footprint); bir ürün hammaddesinin çıkarılmasından, üretimine, kullanımından atık haline gelmesine, geri dönüşümden tekrar hammaddeye dönüştürülmesi ya da düzenli depolama, enerjiye dönüştürülmesi boyunca sebep olduğu karbon emisyonlarına denir. ISO 14067 Ürün Karbon Ayak İzi, Ürünün ilk hammaddenin, tekrar geri dönüştürülmüş hammadeye dönüşünde geçirdiği süre boyunca üretim süreçlerinden, nakliyesinden, kullanılmasından, geri dönüşümünden kaynaklanana karbon emisyonlarının hesaplanmasına denir.
ISO 14067 Ürün Karbon Ayak İzi, bir ürünün üretilmesi, kullanımı, tüketimi, atığa dönüşme ve geri dönüşümü olarak yaşam döngüsü boyunca sebep olduğu karbon emisyonuna denir. Ürün karbon ayak izi, ürün sebepli iklim etkilerini belirlemede kullanılan en ideal tespit yöntemi olarak bilinmektedir. Ürünlerin tüm yaşam döngüsü süresince hammadde formundan ürünün bertaraf edileceği ana kadar iklime yönelik etkileri vardır. Sera gazı emisyonları şeklinde görülen bu durumlar nedeniyle ürünün karbon ayak izi değerlendirmesi yapılması gerekmektedir. Ürün Karbon Ayak İzi kapsamında ürünün çevreye yönelik etkilerinin tanımlanması, analiz edilmesi ve uygun önlemler çerçevesinde azaltılması ya da mümkünse ortadan kaldırılması amaçlanmaktadır.
Ürün Karbon Ayak İzi ile ilintili bir konu olarak Karbon Ayak İzi (CCF) de ürünün çevreye etkilerinde önemli bir yere sahiptir. Markanın ürünle alakalı aldığı önlem ve yaptığı çalışmaları kapsayan CCF, belirli norm ve kurallar çerçevesinde kontrol edilmektedir. Bu bağlamda 2050 yılına kadar karbondan arındırılması hedeflenen dünya için önemli adımların atılması da söz konusu olabilecektir. Ürünlerin sera gazı emisyonları ile alakalı şeffaf bir anlayış benimsenmesi noktasında geliştirilen birkaç standart bulunmaktadır. Bu standartların geliştirmesi devam ederken dünya çapında kabul gören 3 temel standarttan söz etmek gerekmektedir. Söz konusu ürün karbon ayak izi standartları; GHG Protokolü, PAS 2050 ve ISO 14067 olarak kabul edilmektedir.
ISO 14067 Standardı Nedir?
ISO 14067, Uluslararası Standartlar Organizasyonu tarafından oluşturulmuş bir standarttır. Ürün karbon ayak izi konusunda yüksek olasılıkla en yaygın kullanılan alternatiftir. İklim değişikliğinin tek başına bir etki kategorisi olduğundan hareketle denge sınırlarının tanımlanmasında önemli bir yere sahiptir. Bu standardın geniş kapsamda bütün ürünler için uygulanabiliyor olması ve şeffaflığı sağlaması çok yaygın tercih edilmesini sağlar. İlgili yönerge ve gereksinimlere uygun hareket etmeyi sağlarken kararlar, hedefler ve kapsam tanımlaması ile veri toplama süreçlerini de kontrol altına almaktadır.
ISO 14067, Ürün karbon ayak izi kapsamında yaygın olarak kullanılan kapsam ve sınırlamalar ile alakalı şu detaylara dikkat etmek gerekir. İşletmeler ve tüketiciler açısından değeri oldukça fazla olan karbon ayak izi kapsamında pek çok düzenleme getirilmektedir. Söz konusu bağlamda şu detaylar öne çıkmaktadır.
Ürün karbon ayak izi süreci gerek ulusal gerekse de uluslararası düzenlemeler kapsamında dikkate alınması gereken aşamaları ifade eder. Özellikle AB ülkeleri ile ticaret yapan işletmeler açısından karbon ayak izi ve yaşam döngüsü değerlendirmesinin 3 aylık süreçlerle gerçekleştirilmesi gereklidir. AB ülkeleri başta olmak üzere pek çok ülkeye ticari kapıları aralayan bu çözüm aynı zamanda marka ve kurumlar arasında pek çok avantajı da ön plana çıkarmaktadır. Aşağıda ürün karbon ayak izi değerlendirmeleri ile elde edebileceğiniz avantajları inceleyebilirsiniz.
Ürün kalitesinde iyileşme potansiyeline ulaşmak mümkündür,
Rekabet avantajı elde ederek rakipleri geride bırakabilirsiniz,
Risk yönetimini daha iyi seviyeye taşıyabilirsiniz,
Kamuoyunda daha ideal bir marka imajı yaratabilirsiniz,
Pazar payını arttırarak yeni iş fırsatlarına ulaşabilirsiniz,
Tedarik zinciri yönetimi ile başarıyı sürdürülebilir kılabilirsiniz.
Tüm bu avantajları düşünüldüğünde ürün karbon ayak izi değerlendirmesi büyümek isteyen her marka açısından olmazsa olmazlar arasında yer alacaktır.
Ürün Karbon ayak izi hesaplama hem bireysel hem de kurumsal ölçekte mutlaka dikkat edilmesi gereken konulardan biri olarak kabul görmektedir. En basit ifadeyle yakıt tüketimi ve emisyon faktörünün çarpılmasıyla bulunan değer ürünlere de uygulanabilmektedir. Ürünün üretimden tüketime ve hatta yok edilmesine varan süreçte bütün emisyon kaynakları ve miktarları dikkate alınmaktadır. Bu doğrultuda hesaplamaların doğru bir şekilde tamamlanması mümkündür. Ürün karbon ayak izi hesaplamaları genellikle profesyoneller tarafından yapıldığında doğru sonuçlar vermektedir. Zira bu hesaplamalar önlem almak amacıyla birer çıktı olarak kabul görmektedir. Siz de bir marka ya da kurum olarak ürün karbon ayak izi hesaplamalarını profesyonellere devrederek sürecin daha makul bir şekilde gerçekleşmesine imkân tanıyabilirsiniz.
ISO 14067 Belgesi Nedir?
ISO 14067 Sera Gazları – Ürünlerin Karbon Ayak İzi Hesaplama standardı, bir ürüne ait sera gazı emisyonlarının karbondioksit gazı eşdeğeri cinsinden hesaplanmasını tanımlar. ISO 14067 standardı ile ürünlerinize ait karbon ayak izi hesaplamalarının nasıl yapılacağını, raporlamaların neler içermesi gerektiğini belirleyebilirsiniz. Standardın ISO tarafından yayınlanmış olması, uluslararası bir yöntem olarak kabul edildiğini ifade eder. ISO 14067, “Çevresel etki değerlendirmesi – Karbon ayak izi – İlkeler, gereksinimler ve yönergeler” standardıdır. Bu standardın temel amacı, organizasyonların ürünlerinin karbon ayak izlerini ölçmesi, raporlaması ve doğrulaması için gereksinimleri belirlemektir. ISO 14067 Ürün Karbon Ayak İzi Belgesi, bir işletmenin üretmiş ya da piyasaya sunmuş olduğu ürün/ürünlerine ait sera gazı emisyonlarını gösterir. ISO 14067 Belgesinde ürünün yaşam döngüsü boyunca sebep olduğu 6 adet sera gazını ton cinsinden miktarları olarak yazılır.
ISO 14067 Ürün Karbon Ayak İzi Belgesi, Ulusal yada Uluslararası Belgelendirme kuruluşlarının denetimi ve doğrulama çalışmaları sonucunda işletmelere verilir. Ürün karbon ayak izi belgesi almak için işletmelerin öncelikle ürünlerine ait sera gazı emisyonlarını karbondioksit gazı eşdeğerinden hesaplaması, raporlaması gerekmektedir. Hesaplama ve Raporlamalarını ISO 14067 standardına uygun olarak gerçekleştiren işletmeler, bir sonraki aşamada Belgelendirme / Doğrulama kuruluşlarına başvuruda bulunurlar. Belgelendirme kuruluşları ürünün üretildiği tesise yerinde denetim gerçekleştirir. Yapılan hesaplama ve raporlamalarını ISO 14067 standardına uygun olarak denetler ve sonuçları uygun görmesi halinde doğrular. Doğrulama denetimi sonrasında başvuruda bulunan işletmelere Ürün Karbon Ayak İzi Belgesi verilir.
PAS 2050 Nedir?
PAS 2050, temelleri 2008 yılında İngiliz Standartları Enstitüsü tarafından yayınlanan standarda dayanmaktadır. 2011 yılında ürün ve hizmetlere yönelik CO2 dengesinin ölçülmesi amacıyla uluslararası seviyede tutarlılığı olan bir yöntem sağlanmak üzere revizyonu tamamlandı. Günümüzde PAS 2050 olarak bilinen standart, ulusal ve uluslararası pek çok saygın şirketin uyguladığı standartlar arasındadır. Bu yönüyle ürün karbon ayak izi hesaplamaları söz konusu olduğunda PAS 2050, söz edilmesi gereken ilk faktörlerden bir tanesidir.
Ürün Karbon Ayakizi Hesaplamaları ve danışmanlık hizmetleri için iletişim bölümünden bize ulaşabilirsiniz.
Yaşam döngüsü analizi, bir ürünün ya da hizmetin çevresel etkilerini, hammaddenin çıkarılmasından başlayarak üretim, kullanım, son kullanım ve atık yönetimi aşamaları dahil olmak üzere tüm yaşam döngüsü boyunca değerlendiren sistematik bir yöntemdir. Sürdürülebilirlik çalışmalarında kritik bir araç olarak kabul edilir. Çünkü çevresel etkiyi azaltma yollarını belirlemeye yardımcı olur.
Yaşam döngüsü analizi ürünlerin tüm yaşam döngüleri süresince potansiyel çevresel etkilerinin sistematik olarak analiz edilmesini ifade eden bir kavramdır. Söz konusu değerlendirme kapsamında ürüne dair üretim, dağıtım, kullanım ve kullanım ömrü sonu aşamaları da dahil olmak üzere pek çok soru işaretinin karşılanması söz konusu olmaktadır.
Yukarı akış ve aşağı akış süreçlerini de pek çok yönden değerlendirme fırsatı sunan yaşam döngüsü analizi kapsamında ürünlerin çevreye etkilerini daha titiz bir şekilde ele almak mümkün olmaktadır. Yaşam döngüsü analizleri çevreden gelen girdiler ile hava, su ve toprağa ait emisyonları ifade eden bir sürece işaret eder. ISO tarafından belirlenen ISO 14040 ve ISO 14044 kapsamında yaşam döngüsü değerlendirmesi yapmaya yönerge ve gereksinim sağlar. Geçmiş 30 yılda git gide önem kazanan bir seçenek olarak dikkat çeken yaşam döngüsü analizi, aynı zamanda ürünlerin standartları noktasında da fazlasıyla önem kazanan bir konu olmayı başarmıştır.
Ürün Yaşam Döngüsü Analizinin Faydaları
Yaşam döngüsü analizi faydaları kapsamında gerçekleştirilen değerlendirmeler çerçevesinde oldukça dikkat çekici bir çözüm olarak kabul edilmektedir. Ürünlerin üretimden son aşamaya ulaşana kadarki süreçlerini kapsayan bu analiz çerçevesinde firmalar ve servis sağlayıcılar açısından pek çok avantajdan söz etmek mümkündür. Aşağıda sıralanan faydaları değerlendirildiğinde yaşam döngüsü analizi oldukça ciddi bir çözüm olarak kabul edilmelidir.
Çevresel anlamda etkileri daha az olan ürünlere yönelik taleplerin teşviki.
Potansiyel iyileştirme ve yatırımlar kapsamında değerlendirmeler yapılması.
Tedarik süreçleri ile alakalı optimizasyonun gerçekleştirilmesi.
Üretim süreçlerinde her aşamada çevresel etkilerin tek tek değerlendirilmesi.
Ürünlerin imalat süreçlerinde sürdürülebilirliklerinin karşılaştırılması ve iyileştirmeler yapılması.
Ürünlerin sürdürülebilirliği kapsamında çeşitli yaşam döngüsü safhalarının ölçülmesi ve yönetilmesi.
Ürünlere dair yaşam döngülerine dair çevresel etkilerin saptanması.
Yol gösterici sürdürülebilirlik planlarının hazırlanması ve risklerle potansiyellerin değerlendirilmesi.
Tüm bu değerlendirmeler kapsamında daha makul çözümlere ulaşılması amaçlanmaktadır. Sürecin titizlik gerektirdiği ve profesyonel bakış açısıyla tamamlanması gerekliliği değerlendirildiğinde ürün yaşam döngüsü analizlerinin değeri açıkça ortaya çıkmaktadır.
Yaşam Döngüsü Analizinin Avantajları
Yaşam döngüsü analizleri ile pek çok açıdan avantajlı çözümlere ulaşabileceğinizi ifade etmek gerekir. Bu kapsamda önemli olan yaşam döngüsünün daha makul bir şekilde sürmesi ve analizlerle hedeflenen başarının elde edilmesidir. Yaşam döngüsü analizleri kapsamında aşağıdaki amaçlar dikkate alınarak hareket edilmesi gerektiği unutulmamalıdır.
Kaynak tüketiminin daha makul seviyelere düşürülmesi.
Sosyal etmenlerin iyileştirilmesi veya geliştirilmesi yönünde çalışmalar yapılması.
Ekonomik ve çevresel faktörler arasındaki pozitif bağlantıları betimlemek.
Tüm bu amaçların yanı sıra yaşam döngüsü analizi uygulama amaçları da dikkat edilmesi gereken unsurlar arasında kabul edilmektedir. Bu kapsamda önemli olan hususları da aşağıdaki gibi sıralamanın gerekli olduğunu ifade etmemiz gerekecektir.
Ürün Etki Ölçümü
Eko Etiketleme (Eco Label)
Çevresel Etkileri Belirleme
Ürün Karşılaştırma Çözümleri
Ürün Geliştirme ve İyileştirme
Stratejik Planlama
Karar verme
Pazarlama
Yaşam Döngüsü Analizi Nasıl Hazırlanır?
Yaşam Döngüsü Analizi, bir süreci ifade eden ve pek çok aşamadan oluşan alternatiflerden bir tanesidir. Bu bağlamda aşağıdaki adımları dikkate alarak bir yaşam döngüsü analizi nasıl yapılır? sorusuna cevap vermek mümkün olmaktadır.
Hammadde Üretimi: Ürün oluşturma için gerekli bir ya da birden fazla hammaddenin imal edilmesi.
Ürün veya Hizmet Üretimi: Ürün ya da hizmetlerle alakalı imalat aşamaları.
Tüketim – Kullanım: Ürün müşteriye ulaştıktan sonraki kullanım aşaması.
Bertaraf: Ürünlerin geri dönüşüme sokulmadığı durumlarda imha etme süreçleri.
Geri Dönüşüm: Ürünün tekrardan hammadde formuna dönüştürülmesi süreci.
Nakliye: Ürün ve hizmetlerin ara süreçler de dahil olmak üzere lojistik safhaları.
Yaşam Döngüsü Analizi Değerlendirme Adımları
Yaşam döngüsü analizi kapsamında değerlendirmelerin yapılması oldukça değerli olurken bu aşamaların neler olduğu ve nelerin dikkate alınması gerektiği de fazlasıyla önemli bir mevzu olarak kabul görmektedir. Farklı analiz ve aşamaları ifade eden adımları dikkate alarak sürece dair başarılı bir sonuç elde etmek mümkün olacaktır.
Hedef ve Kapsam Tanımlamaları
Hedef ve Kapsam Tanımlamaları, değerlendirilmesi istenen ürünün tanımlamalarının yapılması ve karşılaştırma amacıyla işlevsel bir temelin tercih edilmesini ifade eder. Sonrasında amaç, uygulama ve hedef kitle de dahil olarak hedefler belirlenir. Son safhada bu hedefin belirlenmesi kapsamında inceleme gerekip gerekmediği de dikkate alınmaktadır.
Envanter Analizi
Envanter analizi, verilerin derlenmesi ve ortamdaki bütün kaynakların işlenmesini ifade eder. Nihai envanter sayesinde bütün ürünler, girdiler ve çıktılar da dahil olmak üzere bir liste elde etme süreci söz konusu olur.
Etki Değerlendirmesi
Etki değerlendirmesi sayesinde kaynak kullanımı ve üretilen emisyonların potansiyel etkileri çerçevesinde sınıflandırmalar yapılmaktadır. Nicelik anlamında yapılan sınıflandırma çalışmasına ek olarak yaşam döngüsü analizi çalışmasının bir parçası olarak da değerlendirmeler yapmak söz konusu olmaktadır.Yorumlama
Bilgiler; alaka düzeyi, kakılar, sağlamlık, veri kalitesi ve sınırlamalar bağlamında tartışılmaktadır. Ürün veya hizmetlere dair olumsuz etkilerin ortadan kaldırılması adına sistematik çalışmaların yapılması da hedeflenmektedir.
Yaşam Döngüsü Analizi kapsamlı bir süreç ve çok önemli aşamaları içeren çalışmalar olduğundan bu süreci bir profesyonel desteği ile tamamlamak fazlasıyla önemlidir. Özellikle de ürün ve hizmetlerin çevresel etkilerini daha makul bir şekilde değerlendirebilmek adına titiz bir şekilde hareket etmek en doğrusu olacaktır.
Ürün Yaşam Döngüsü Analizi ve danışmanlık hizmetleri için iletişim bölümünden bize ulaşabilirsiniz.
Turkish 
English